Przestrzeganie prawidłowej, w pełni zbilansowanej diety psów szybko rosnących, dużych ras i tych predysponowanych do wystąpienia dysplazji pozwoli zmniejszyć stopień nasilenia dysplazji, czy wystąpienia objawów kulawizny bądź bolesności.

U psów dorosłych, które przeszły zabieg chirurgiczny lub otrzymują środki przeciwzapalne, warto wprowadzić gotową, suchą dietę z linii mobility, której skład pozwala poprawić funkcjonowanie stawów Waszego pupila. Najskuteczniejszą metodą zapobiegania chorobie zwyrodnieniowej stawów jest spowolnienie jej rozwoju przez kontrolowanie masy ciała.

Gdy już rozwinięta jest choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych w następstwie dysplazji, można pokusić się o zastosowanie nutraceutyków, występujących w licznej grupie i znajdujących zastosowanie w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów u psów.

Wiadomo, że istnieją nutraceutyki o działaniu ochronnym na chrząstki, jednak nie wiemy, czy działają one też profilaktycznie. Substancje te są skuteczne w terapii choroby zwyrodnieniowej stawów, ponieważ hamują reakcje zapalne i degradację chrząstek.

Nutraceutyki wykazują działanie przeciwutleniające i pośrednio hamują postępującą utratę chrząstek przez ograniczenie produkcji wolnych rodników. Posługujemy się w tym celu olejem ryb, hydrolizatem kolagenu, glukozaminą i siarczanem chondroityny, omułkiem nowozelandzkim, żywicą kadzidłowca, diabelskim pazurem, ekstraktem z morwy, zieloną herbatą, wyciągiem ze skórki winogron.

Optymalna kompozycja diety

Można więc zaproponować optymalną kompozycję diety terapeutycznej dla psów z chorobą zwyrodnieniową stawów. Powinna ona zawierać połączenie nutraceutyków łagodzących ból i redukujących proces degradacji chrząstki. Uzyskamy to przez zastosowanie wyżej wymienionych nutraceutyków w bezpiecznych i skutecznych dawkach.

Ponieważ zwyrodnienie stawów jest powiązane z nadwagą i wiekiem psów, dieta powinna być niskoenergetyczna, niskobiałkowa, niskofosforanowa i wzbogacona w L-karnitynę i w dodatek witaminy E. Witamina E zapobiega utlenianiu oleju rybiego w diecie i ogranicza powstawanie wolnych rodników.

Niska wartość energetyczna oraz wysoka zawartość L-karnityny dobrze wpływa na kontrolowanie masy ciała i otyłości. Natomiast niska zawartość białka zmniejsza obciążenie wątroby amoniakiem oraz nerek mocznikiem. Ograniczenie ilości fosforu zmniejsza ryzyko wystapienia niewydolności nerek.

Na koniec pamiętajcie:

1. Jeśli chodzi o diagnozowanie dysplazji stawów biodrowych to nie bójcie się wczesnego badania i wykonywania zdjęć rtg, ponieważ wykonywanie zdjęć rtg w wieku 12 miesięcy znacznie ogranicza możliwości działania.
2. Nie doprowadzajcie do rozwoju nadwagi u swoich pupili i to co zawsze powtarzam, czyli żywić od szczeniaka dobrej jakości, w pełni zbilansowaną, odpowiednią dla wieku i rasy suchą karmą, pozwoli to wspomóc prawidłowy rozwój stawów.
3. Nie należy robić tragedii i panikować, jeśli u Waszego pupila zostanie zdiagnozowana dysplazja. Jak już wcześniej pisałam możliwości profilaktyki i leczenia są szeroko rozwinięte i można zapewnić zwierzęciu komfort życia bez bólu.

Powodzenia!

Najczęściej mam do czynienia z pacjentami, u których już wystąpiły objawy dysplazji stawów biodrowych i z reguły przyczyną wizyty w lecznicy jest kulawizna, której towarzyszy charakterystyczne kołysanie zadu. Oczywiście potwierdzeniem diagnozy staje się wykonanie zdjęcia rtg i nie ma reguły, równie dobrze może być to pies mający 8 miesięcy, jak i 5 lat.

Pytanie, co wtedy?

Wszystko zależy od faktu, jak daleko posunięta jest dysplazja stawów biodrowych psa?

Jeśli Wasz pupil jeszcze rośnie a kulawizna jest słabo wyrażona, można, poza lekami przeciwbólowymi i odpowiednią dietą, zalecić jeszcze tzw. kontrolowany ruch w ręku, czyli krótkie spacery na smyczy, przy nodze, szybkim marszem, w celu rozbudowania masy mięśniowej kończyn tylnych, co pozwoli utrzymać w prawidłowym położeniu głowę kości udowej w panewce. U młodych rosnących psów postępowanie takie w pewnej części przynosi efekty.

To, jakie zostanie podjęte postępowanie zależy od wielu czynników:

• od wieku i wielkości psa,
• od tego, do jakiego celu jest przeznaczony ( zwierzę kanapowe, czy pies użytkowy),
• jak daleko posunięta jest niestabilność stawu i zmiany zwyrodnieniowe,
• decyzji prowadzącego lekarza weterynarii,
• możliwości finansowych właściciela zwierzęcia.

Bardzo ważna jest tutaj fizjoterapia, która pozwala na zachowanie umięśnienia i zmniejsza sztywność stawów. Doskonałe okazuje się pływanie, wymusza bowiem pracę mięśni i stawów a jednocześnie nie pogłębia patologicznych procesów zachodzących w stawie.

Należy pamiętać o utrzymaniu prawidłowej masy ciała psa, nie można dopuścić do otyłości, ponieważ trzeba zmniejszyć obciążenie wywierane na bolesny staw. Poza tym musimy ograniczyć przybieranie na wadze, kiedy zmniejsza się aktywność pupila.

Istnieje cała gama leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, jednak ich stosowanie nie prowadzi do wyleczenia. Leki te pozwolą zmniejszyć ból stawowy, zniosą sztywność i ograniczą zanik mięśni, który jest następstwem zmniejszenia aktywności zwierzaka. Jest to jednak terapia zachowawcza i nie prowadzi do wyleczenia, procesy zwyrodnieniowe postępują dalej i często jest to jedynie tymczasowe zniesienie bólu.

Poza tym nie ma nic za nic, długotrwałe stosowanie niesterydowych środków przeciwzapalnych może prowadzić u niektórych pacjentów do silnych zaburzeń przewodu pokarmowego. Natomiast stosowanie leków sterydowych może dać szybki, ale krótkotrwały efekt, lecz długotrwałe ich stosowanie powoduje uszkodzenie chrząstki stawowej.

Pewną alternatywą są glikozaminoglikany, glukozamina i siarczan chondroityny, coraz więcej jest preparatów z tymi substancjami, dostępnych na rynku weterynaryjnym i są to środki wykazujące pewne działanie chondroprotekcyjne w chorobie zwyrodnieniowej stawów.

Ale jeśli to wszystko zawodzi a zwierzę cierpi, pozostają metody chirurgicznego leczenia:

Zespolenie spojenia łonowego

Jest to zabieg profilaktyczny, zalecany dla szczeniąt, u których stwierdza się cechy dysplazji lub ją podejrzewa.

Zabieg ten polega na zniszczeniu płytki wzrostowej spojenia łonowego, co powoduje zmianę kształtu rosnącej kości miednicznej i poprawia ułożenie panewki stawu biodrowego. Operacja wiąże się z niewielkim urazem i ryzykiem powikłań, zaś okres rekonwalescencji jest dość krótki.

Zabieg można przeprowadzić jedynie u szczeniąt w wieku 4-5 miesięcy. Jest to największe ograniczenie stosowania tej metody. Dlatego zaleca się badanie w kierunku dysplazji stawów biodrowych przed 15 tygodniem życia u wszystkich szczeniąt ras predysponowanych do dysplazji stawów biodrowych. U psów w tym wieku nie dochodzi jeszcze do zmian zwyrodnieniowych, które są przyczyną objawów bólu i niechęci do ruchu, czy trudności przy wstawaniu.

Przecięcie mięśnia grzebieniowego

Powoduje zmniejszenie nacisku na torebkę stawową i na krawędź panewki i prowadzi do krótko- lub długotrwałego zmniejszenia bolesności.

Potrójna osteotomia miednicy

Jest najczęściej polecaną i przynoszącą najlepsze wyniki metodą chirurgicznego leczenia.

Traktuje się ją jako zabieg profilaktyczny. Jeśli zostanie przeprowadzona odpowiednio wcześnie, może pozwolić na ukształtowanie prawidłowego stawu ( zanim dojdzie do rozwoju zmian zwyrodnieniowych). Metodę można stosować u psów, u których nie stwierdzono zmian zwyrodnieniowych w stawach biodrowych a grzbiet dogrzbietowy panewki nie jest uszkodzony.

Zaleca się przeprowadzenie operacji przed ukończeniem 15 miesiąca życia, czasem też u starszych psów, jeśli spełniają odpowiednie dla zabiegu kryteria.

Potrójna osteotomia pozwala na przywrócenie zgodności między głową kości udowej a panewką, poprawia dopasowanie panewki do głowy kości udowej w grzbietowej części panewki, powoduje lepszy rozkład sił działających na staw i minimalizuje postęp choroby zwyrodnieniowej stawów.

Metoda ta jest bardzo skuteczna, ale ponieważ polega na przecięciu kości biodrowej, kulszowej i łonowej a potem ustabilizowaniu ich w pożądanym położeniu, związana jest z rozległym urazem i okres rekonwalescencji trwa nawet 3 miesiące.

Amputacja głowy kości udowej

To usunięcie głowy i szyjki kości udowej w celu zniesienia bólu, stosowane w nasilonej chorobie zwyrodnieniowej stawu, gdy ból nie ustępuje pod wpływem środków farmakologicznych.

Najlepsze efekty tego zabiegu obserwuje się u psów poniżej 20 kg masy ciała i u których są dobrze rozwinięte mięśnie miednicy.U dużych psów może być problem, ponieważ są za ciężkie i staw nie wytrzymuje obciążenia. Po tym zabiegu często pozostaje lekkie zaburzenie chodzenia.

U dużych psów często dochodzi do pooperacyjnego zaniku mięśni, natomiast u małych rokowanie jest korzystniejsze.

Proteza stawu biodrowego

Zalecana w celu zachowania czynności stawu u dojrzałych psów z nasiloną chorobą zwyrodnieniową stawów, która nie odpowiada na leczenie zachowawcze.

Pozwala na uzyskanie czynności stawu bez bólu w więcej niż 90 %. Jednostronna proteza stawu biodrowego zapewnia dobre funkcjonowanie u około 80 % psów. Najczęstsze powikłania po zastosowaniu protezy to zwichnięcie stawu, neuropraksja nerwu kulszowego i zakażenie.

Dla części właścicieli zaporowa może okazać się cena zabiegu.

Obowiązującą techniką badania RTG, służącą rozpoznawaniu dysplazji stawów biodrowych jest pozycja standardowa, zwana brzuszno-grzbietową. Metoda ta jest zgodna z zaleceniami Międzynarodowej Federacji Kynologicznej.

Właściciele zwierząt często obawiają się poddawania swojego pupila znieczuleniu do wykonania zdjęcia rtg, jednak spieszę wyjaśnić, że do właściwego ułożenia pacjenta na stole i zniesienia napięcia mięśniowego, sedacja jest niezbędna.

Prawidłowo ukształtowany staw biodrowy psa cechuje głęboka panewka, okrągła i gładka powierzchnia głowy kości udowej, dobrze dopasowana do panewki, wyodrębniona i normalnej grubości szyjka kości udowej i brak zmian zwyrodnieniowych w stawie biodrowym.

Zmiany w obrazie rtg przy występowaniu dysplazji stawów biodrowych dotyczą wszystkich elementów stawu.

Panewka ulega spłaszczeniu, spłyceniu, występuje nieregularność zarysu z widocznym nadwichnięciem czy nawet zwichnięciem głowy kości udowej.

Rozwija się choroba zwyrodnieniowa stawu, która obejmuje zniekształcenie głowy kości udowej i jej szyjki, krawędzi panewki z tworzeniem wyrośli kostnych tzw. osteofitów.

Głowa kości udowej zmienia kształt z okrągłego na grzybowaty. W obrębie szyjki tkanka kostna ulega zagęszczeniu. W chrząstce stawowej widoczne są miejsca ubytków.

Może także dochodzić do zmiany kąta inklinacji, czego następstwem jest rozwój biodra szpotawego lub koślawego. Postępujące zmiany zwyrodnieniowe w rezultacie mogą prowadzić do zesztywnienia stawu.

Ocena dysplazji stawu biodrowego u psów

Ocena stawów biodrowych na podstawie zdjęć rtg metodą standardową różni się w poszczególnych krajach, ale podstawy do oceny są wszędzie takie same i składają się na nią:

• ukształtowanie panewki
• ukształtowanie głowy kości udowej
• wzajemne położenie panewki i kości udowej
• zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych

Jeżeli 50 % głowy kości udowej znajduje się w obrębie panewki, takie stawy uznawane są za wolne od dysplazji. W przypadku słabego pokrycia głowy kości udowej przez panewkę, jej spłaszczenia i obecność chociaż najmniejszych zmian zwyrodnieniowych, stawy są uznawane za obciążone dysplazją.

W Polsce, zgodnie z zaleceniami Międzynarodowej Federacji Kynologicznej, wprowadzono w 1999 roku pięciostopniową skalę oceny dysplazji stawów biodrowych.

• A – nie ma żadnych objawów dysplazji stawów biodrowych
• B – prawie normalne stawy biodrowe
• C – nieznaczna dysplazja stawów biodrowych
• D – umiarkowana dysplazja stawów biodrowych
• E – ciężka dysplazja stawów biodrowych

Związek Kynologiczny w Polsce uznał metodę standardową jako obowiązkową do oceny stawów biodrowych u psów.

Owczarki niemieckie były pierwszą rasą objętą obowiązkowym badaniem rtg w kierunku dysplazji od 1983 roku. Od 1994 roku obowiązkowe badanie rtg w kierunku dysplazji wprowadzono też dla innych ras psów, aby uzyskać kwalifikacje hodowlane.

Inne metody wykonywania zdjęć rtg:

Metoda brzuszno-grzbietowa „na żabę”

Pozwala na dokładną ocenę głowy i szyjki kości udowej oraz wykrycie wczesnego formowania się wyrośli kostnych w tylnej część szyjki kości udowej, przednio-grzbietowej powierzchni głowy kości udowej i grzbietowego brzegu panewki. Zmiany te trudno wykryć na zdjęciu rtg wykonanym metodą standardową.

Pozycja „na żabę” służy wykryciu wczesnych zmian zwyrodnieniowych w stawach biodrowych i jest najczęściej wykonywana dodatkowo, jako metoda pomocnicza do metody standardowej.

Metoda brzuszno-grzbietowa z użyciem klina

Wzięła swą nazwę od używanej rozwórki spełniającej rolę klina, dzięki której możliwe jest wykrycie minimalnego rozluźnienia w stawach biodrowych.

Matoda PennHIP

Oparta jest na ilościowej ocenie przemieszczenia głowy kości udowej z panewki. Podobnie jak w metodzie standardowej wymagane jest znieczulenie pacjenta. Zwierzęta układane są w pozycji grzbietowej, kończyny miedniczne ułożone są w pozycji naturalnej, naśladującej pozycję stojącą.

Metoda ta jest obecnie uznawana za najbardziej precyzyjną metodę oceny stopnia rozluźnienia stawów biodrowych u psów.

Metoda Fluckigera

Ujawnia rozluźnienie w stawie biodrowym poprzez położenie nacisku z zewnątrz, podobnie jak metoda PennHIP

Metoda pomiaru grzbietowo-bocznego podwichnięcia głowy kości udowej – DLS

Służy do oceny biernego rozluźnienia stawów biodrowych. Nowatorski w tej metodzie jest sposób ułożenia psa do badania, który naśladuje naturalną pozycję zwierzęcia podczas stania.

Metoda oceny grzbietowego brzegu panewki – DAR

Pozwala ona na ocenę ilościową i jakościową grzbietowego brzegu panewki stawu biodrowego.

W praktyce w zasadzie głównie korzystam z metody standardowej a pacjent zawsze poddawany jest sedacji. Ostatecznej oceny stawów biodrowych i wpisu do rodowodu dokonuje doświadczony lekarz weterynarii z odpowiednimi uprawnieniami.